Một số lưu ý với Việt Nam khi Trung Quốc phát triển Con đường Tơ lụa trên biển
Phân tích và dự báo về thị trường logistics, chuỗi cung ứng quốc tế và trong nước, độ tin cậy của lịch trình, tình hình hoạt động tại các cảng biển, cửa khẩu, thị trường giao nhận, chuyển phát, kho bãi, bất động sản, doanh nghiệp logistics mới nhất, VUI LÒNG XEM TẠI ĐÂY
----
Tính đến cuối tháng 7/2025, Trung Quốc đã đạt được những bước tiến lớn trong lĩnh vực vận tải biển thông qua việc triển khai Dự án Vận tải Hàng hải Con đường Tơ lụa (Con đường Tơ lụa trên biển), một trụ cột quan trọng của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI).
Theo số liệu do Hải quan Hạ Môn và Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) công bố, kể từ khi ra mắt vào tháng 12/2018, dự án này đã phát triển mạnh mẽ, với 128 tuyến vận tải quốc tế được đưa vào khai thác, thu hút hơn 20.293 lượt tàu container tham gia và xử lý tổng cộng 23,92 triệu TEU hàng hóa. Những con số này cho thấy tầm ảnh hưởng ngày càng mở rộng của Trung Quốc trong chuỗi logistics toàn cầu.[1]
Trung tâm của mạng lưới vận tải hàng hải này là cảng Hạ Môn (Phúc Kiến), nơi hiện có tới 61 tuyến vận tải khởi hành, đóng vai trò cửa ngõ quan trọng kết nối Trung Quốc với các đối tác thương mại trên khắp châu Á, châu Âu và châu Phi. Sáng kiến không chỉ thúc đẩy thương mại giữa Trung Quốc với các đối tác mà còn định hình lại bản đồ logistics toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương giữ vị trí chiến lược, nơi tập trung 10 cảng container nhộn nhịp nhất thế giới và chiếm hơn 50% thương mại dầu mỏ vận chuyển bằng đường biển.
Dưới góc độ kinh tế và chiến lược, Sáng kiến Con đường Tơ lụa trên biển (MSRI) đã trở thành một nền tảng quan trọng kết nối Bắc Kinh với các trung tâm thương mại toàn cầu thông qua ba “con đường kinh tế xanh” lớn. Với quy mô đầu tư ước tính từ 1.000 – 4.000 tỷ USD, sáng kiến này không chỉ tập trung vào các tuyến vận tải biển mà còn mở rộng sang cơ sở hạ tầng đồng bộ như đường bộ, đường sắt và hệ thống cảng. Trong đó, đầu tư hạ tầng cảng chiếm khoảng 17% tổng vốn BRI, chỉ đứng sau đường sắt, qua đó đưa Trung Quốc trở thành một trong những nhà phát triển và vận hành cảng biển hàng đầu thế giới. Hiện nay, mạng lưới các dự án cảng do Trung Quốc tham gia đã hiện diện tại khoảng 50 quốc gia, trải dài từ Đông Nam Á, Nam Á, Tây Á đến châu Phi và châu Âu.
Đáng chú ý, năm 2025 ghi nhận sự kiện Diễn đàn Hợp tác Cảng Con đường Tơ lụa Hàng hải tổ chức tại Ninh Ba (Chiết Giang), tập trung vào các xu hướng chuyển đổi số và phát triển bền vững trong quản lý cảng. Các chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghệ xanh, logistics thông minh và giảm phát thải carbon, trong khi nhiều doanh nghiệp vận tải biển lớn như Maersk đã triển khai ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn để tối ưu hóa hiệu quả, giảm chi phí và tăng khả năng giao hàng đúng hạn.
Sự mở rộng nhanh chóng của hệ thống vận tải biển này đã thay đổi cán cân vận tải hàng hải toàn cầu. Nếu như trong thập niên 1970, châu Âu chiếm ưu thế trong hoạt động cảng biển, thì hiện nay châu Á xử lý hơn một nửa tổng lượng hàng hóa thông qua cảng trên thế giới, với Trung Quốc đóng vai trò then chốt. Như vậy, Vận tải Hàng hải Con đường Tơ lụa không chỉ là một dự án hạ tầng thương mại, mà còn là công cụ chiến lược giúp Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng kinh tế và địa chính trị, củng cố vị thế trung tâm trong mạng lưới logistics toàn cầu.
Lưu ý đối với Việt Nam khi Trung Quốc mở rộng con đường tơ lụa trên biển:
Việc Trung Quốc mở rộng mạnh mẽ Vận tải Hàng hải trên Con đường Tơ lụa trên biển có những tác động trực tiếp và gián tiếp đến Việt Nam cả ở góc độ cơ hội lẫn thách thức.
Về cơ hội, Việt Nam có vị trí chiến lược nằm trên trục hàng hải quan trọng của khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, gần kề các tuyến vận tải biển quốc tế chủ chốt và tiếp giáp Biển Đông – một trong những hành lang thương mại nhộn nhịp nhất thế giới.
Việc Trung Quốc thiết lập 128 tuyến vận tải mới mở ra khả năng tăng cường kết nối cảng biển Việt Nam với mạng lưới logistics toàn cầu, đặc biệt thông qua các tuyến vận tải đi châu Âu, châu Phi và các thị trường mới nổi. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để Việt Nam mở rộng xuất khẩu, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng và tận dụng các lợi thế về dịch vụ trung chuyển, kho bãi và logistics giá trị gia tăng.
Ngoài ra, xu hướng chuyển đổi số và logistics xanh trong khuôn khổ Con đường Tơ lụa trên biển cũng giúp Việt Nam có cơ hội học hỏi và ứng dụng công nghệ hiện đại nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của hệ thống cảng biển.
Tuy nhiên, thách thức đặt ra cũng không nhỏ. Việc Trung Quốc đầu tư quy mô lớn vào hệ thống cảng biển và logistics quốc tế có thể khiến các cảng trung tâm của Việt Nam chịu áp lực cạnh tranh gay gắt về thu hút nguồn hàng, đặc biệt khi cảng Hạ Môn và một số cảng lớn khác đang trở thành điểm trung chuyển chính của khu vực. Ngoài ra, khi Trung Quốc chiếm vị thế ngày càng lớn trong vận tải biển toàn cầu, Việt Nam có nguy cơ phụ thuộc nhiều hơn vào hạ tầng, thiết bị (tàu, container) và các tuyến vận tải do Trung Quốc kiểm soát hoặc có tầm hưởng lớn, tạo thách thức cho việc đảm bảo tính tự chủ trong thương mại và khả năng đa dạng hóa chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp Việt Nam.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam cần tận dụng cơ hội để nâng cấp hạ tầng cảng biển, phát triển dịch vụ logistics thông minh, tham gia sâu vào mạng lưới hàng hải khu vực, đồng thời đa dạng hóa đối tác chiến lược nhằm giảm thiểu rủi ro phụ thuộc. Đặc biệt, việc đẩy mạnh liên kết với ASEAN, Ấn Độ, Nhật Bản, EU và Mỹ sẽ giúp Việt Nam cân bằng ảnh hưởng của Trung Quốc, đồng thời gia tăng vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Nguồn: VITIC, trích từ Báo cáo thị trường logistics Trung Quốc và các lưu ý với Việt Nam, tháng 8/2025.
